Sesorah Jawa: Tujuan, Fungsi, lan Kaidah Basa

Friday, 5 December 2025

Assalamualaikum warahmatullahi wabarakatuh…

Sesorah Jawa: Tujuan, Fungsi, lan Kaidah Basa

Para pamaca kinasih, para siswa SMP, SMA, SMK, lan kanca-kanca blogger kabeh 😊. Mugi tansah pinaringan sehat lan rahayu saben dinane. Ing artikel iki, ayo padha nyritakake kanthi gamblang lan renyah babagan sesorah Jawa: apa tegese, apa tujuwane, apa wae fungsine, lan piye kaidah basa sing kudu digatekake. Artikel iki ndherek gaya santai lan ramah, kaya kanca dolan sing lungguh bareng ngombe es teh ing pawon sambil crita-crita 😄.

Sesorah iku sawijining seni tutur tembung sing wis dadi bagéan penting saka budaya Jawa wiwit jaman biyen. Senajan saiki jaman digital, seni sesorah tetep ngrembaka lan migunani ing pirang-pirang acara. Akeh siswa sing isih bingung babagan apa sing diarani sesorah, kepiye nulis naskah sesorah, nganti kepiye cara ngatur basa lan intonasi nalika ndarbèni peran dadi panyatur. Nah, muga-muga artikel dawa iki dadi pandhuan sing prayoga kanggo panjenengan kabeh.

Apa Tegese Sesorah Jawa?

Sesorah Jawa iku sawijining wujud pidato utawa wicara umum sing dienggo kanggo nyampaikan pamikiran, gagasan, wejangan, utawa informasi marang para pamirsa. Sesorah nganggo basa Jawa, lan lumrahé nduweni struktur tartamtu supaya wicarané runtut, trep, lan gampang dipahami.

Ing tradisi Jawa, sesorah ora mung babagan omong ing ngarepe wong akeh, nanging uga ngemu filosofi: wong sing bisa sesorah kanthi becik iku wong sing bisa ngendhaleni ukara, mikir kanthi tafsir jernih, lan ngajeni sing dirungokake. Tegese, sesorah ora mung omongan, nanging etika lan tata krama.

Tujuan Sesorah Jawa

Tujuan sesorah Jawa iku ana macem-macem gumantung kahanan lan acarane. Nanging sacara umum, ana sawetara tujuan utama:

Nyerataken Informasi
Sesorah bisa dadi sarana kanggo nyampaikan kabar, informasi penting, utawa pawarta. Tuladhane, sesorah ing rapat sekolah sing isine pangumuman penting.
Ngedum Piwulang
Ing budaya Jawa sing kental karo unggah-ungguh, sesorah kerep kanggo maringi wejangan utawa piwulang moral. Kadhangkala isine pitutur luhur kaya aja dumeh, tepa selira, utawa eling lan waspada.
Ngraketake Paseduluran
Sesorah bisa nuwuhake rasa guyub rukun antar warga, antar siswa, utawa antar kanca. Lumrahé ana ing acara kumpul, reuni, utawa tirakatan.
Nggugah Semangat
Sesorah asring digunakake kanggo menehi motivasi, misalé nalika upacara bendera utawa acara perpisahan.
Ngurmati Wong Liyen
Ing sawetara acara, sesorah digunakake kanggo ngajeni wong sing rawuh, wong sing dihajeni, utawa nyambut tamu.

Tujuan iki kabeh nuduhaké yèn sesorah iku sawijining seni sing ora mung babagan basa, nanging uga babagan nilai lan rasa.

Fungsi Sesorah Jawa

Saliyane tujuan, sesorah nduweni fungsi sosial lan edukatif sing wigati. Ing antarane:

Fungsi Komunikasi
Mesthi wae, sesorah minangka piranti komunikasi sing efektif kanggo nyambungake panyatur lan wong sing dirungokake.
Fungsi Edukasi
Akeh sesorah sing isine piwulang, motivasi, lan nilai-nilai moral. Tegese, sesorah uga dadi guru sing bisik-bisik nanging dadi pangeling-eling.
Fungsi Sosial-Budaya
Sesorah nglestarekake basa lan budaya Jawa, supaya ora ilang kena gempuran jaman. Kadhangkala sesorah digandhengake karo upacara adat, wiwitan, slametan, utawa tradisi liya.
Fungsi Hiburan
Kadhangkala sesorah uga ngemot guyonan alus sing nyenengake. Wong Jawa pancen seneng guyon, nanging guyon sing isine tetep ana makna.
Fungsi Inspiratif
Sesorah sing becik bisa menehi inspirasi lan semangat anyar kanggo pamirsa, luwih-luwih yen panyaturné duwe daya tarik lan intonasi sing memikat.

Struktur Sesorah Jawa

Supaya sesorah luwih runtut lan ora mlenceng kemana-mana, ana struktur baku sing lumrah dianggo. Umume sesorah Jawa digawé kanthi telung bagéan gedhé:

Pambuka
Iki bagéan kanggo ngucapake salam, purwaka, utawa pambagea. Bisa nganggo ukara-ukara adat Jawa sing alus:
“Para rawuh ingkang kinurmatan…”,
“Kula nyuwun pangestu, mugi sesorah ingkang badhé kula aturaken sageda migunani…”
Isi
Bagéan tengah sing nerangake inti sesorah. Ing kéné panyatur nyritakake informasi, wejangan, utawa gagasan kanthi jelas lan terstruktur.
Panutup
Ing pungkasan, panyatur menehi ringkesan cendhak, panyuwunan ngapura, lan salam pungkasan.

Struktur iki kaya pondasi omah. Yen pondasi kuwat, omah mesthi kokoh.

Kaidah Basa Jawa sing Kudu Digatekake

Nah, iki bagéan tambahan sing kerep diremehake: kaidah basa. Sesorah nganggo basa Jawa ora bisa sak karepe. Ana aturan sing kudu digatekake supaya omongan luwih grapyak lan sopan.

1. Undha Usuk Basa (Tingkat Tutur)
Basa Jawa nduweni tingkatan tutur:
– Ngoko (kanggo kanca sebaya)
– Krama Madya (antara)
– Krama Alus (kanggo ngajeni)

Ing sesorah lumrahé nggunakake krama alus amarga luwih sopan lan trep kanggo acara resmi.

2. Tata Basa sing Runtut
Kalimat kudu jelas, ora putus-putus, lan ora muter-muter. Yen isine akeh, gunakake ukara cekak supaya pamirsa ora bingung.

3. Kosakata Jawa sing Tepat
Gunakake kosakata sing trep karo konteks. Yen sesorah formal, gunakake tembung-tembung alus kaya “nyuwun”, “atur”, “pangapunten”.

4. Intonasi lan Artikulasi
Sesorah Jawa sing becik kudu nganggo intonasi lembut, ora kesusu, lan artikulasi cetha supaya pamirsa ora bingung ngrungokake.

5. Tata Krama
Basa Jawa identik karo tatakrama. Panyatur kudu ngajeni pamirsa, ora ngunggul-unggulake awake dhewe, lan nganggo ukara sing endah.

Conto Ukara Pambuka Sesorah Jawa

Supaya luwih mudheng, iki conto pambuka sing lumrah:

“Para rawuh ingkang kinurmatan, mugi tansah pinaringan sehat rahayu. Ing wekdal punika, kula badhé ngaturake sesorah babagan pentingipun tepa selira ing gesang bebrayan.”

Conto cilik iki nuduhake carané nindakake pambuka sing ora dawa nanging tetep ngajeni lan sopan.

Sesorah Jawa Ing Jaman Modern

Senajan saiki yaiku jaman internet, medsos, lan AI, sesorah Jawa tetep relevan. Ing sekolah, sesorah dadi salah siji materi penting kanggo nglatih karakter lan kaprigelan ngomong. Ing masyarakat, sesorah dadi tradisi sing nglestarekake kabudayan Jawa. Ana uga sing nggunakake sesorah ing konten YouTube, TikTok, utawa podcast nganggo basa Jawa, lan iki dadi cara anyar kanggo nguripake budaya.

Sesorah Jawa saiki ora mung kanggo pakdhe-pakdhe sing wis sepuh. Bocah sekolah, mahasiswa, nganti profesional uga butuh kemampuan iki, luwih-luwih yen nduweni cita-cita dadi pemimpin, penceramah, utawa influencer budaya lokal.

Sesorah Jawa minangka Media Etika lan Moral

Salah sawijining kekuwatan sesorah yaiku isine sing asring ngemot pitutur luhur. Wong Jawa biyen ngerti betul carane ngajarake nilai moral liwat ukara sing endah. Kaya ungkapan:

– “Aja adigang, adigung, adiguna.”
– “Golekana urip sing migunani kanggo liyan.”
– “Laku becik bakal bali marang sing nglakoni.”

Sesorah dadi sarana kanggo nerusake pitutur iki marang generasi enom. Ing jaman sing akeh godhane, piwulang moral iki dadi penting kanggo ngukuhke karakter.

Latihan Sesorah Kanggo Siswa

Kanggo para siswa, latihan sesorah nduweni manfaat gedhe. Saliyane nglaras basa Jawa, latihan iki uga bisa nambah:

– Kapercayan diri nalika ngomong ing ngarepe wong akeh.
– Kemampuan nalar lan nyusun argumentasi.
– Ketelitian milih tembung sing pas.
– Kepedulian karo budaya bangsa dhewe.

Mulane, latihan sesorah ora mung kanggo tugas sekolah, nanging latihan penting kanggo bekal masa depan.

Panutup

Para pamaca sing kinanthi panuwun, muga artikel iki bisa dadi kawruh sing migunani. Sesorah Jawa iku seni tutur sing sugih makna, ora mung kanggo hiburan nanging kanggo edukasi, etika, lan kelestarian budaya. Muga para siswa, guru, blogger, lan pamaca kabeh saged nglestarekake budaya iki kanthi cara sing sederhana: nganggo lan sinau basa Jawa kanthi temenan.

Wassalamualaikum warahmatullahi wabarakatuh.

(Artikel iki digawe dening Chat GPT)

Category